Brontekst bekijken van Burn-out en depressie

== Burn-out ==
=== Definitie ===
Burn-out is een stressgerelateerde uitputtingsstoornis waarbij het lichaam en de geest hun draagkracht verliezen na langdurige overbelasting. Typisch ontstaat het in contexten van werk of langdurige (zorg)belasting.

=== Kernkenmerken ===
* Emotionele uitputting  
* Verminderde prestatie en motivatie  
* Cynisme of depersonalisatie ten opzichte van werk/situatie

Samengevat is burn-out eigenlijk een '''STOP-reactie''' van het lichaam op de continue uitputting / uitzichtloosheid die het heeft op omstandigheden.

=== Relevantie voor contextdenken ===
Bij laag-contextuele personen kan de voortdurende nood om context actief te compenseren (zie: overprikkeling, constante mentale belasting) leiden tot een versnelde en ernstigere uitputting. Burn-out kan dus het directe gevolg zijn van langdurige mismatch tussen individuele contextcapaciteit en een complexe, veeleisende omgeving.

== Depressie ==
=== DSM-criteria (kort overzicht, A–I) en contextuele verklaring ===
Voor de klinische criteria van een major depressive disorder volgens DSM-5 (minimum 5/9 symptomen, minstens 2 weken, met een van A of B als kernsymptoom) zie o.a. de DSM-samenvattingen. ([https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519712/Table/ch3.t5 DSM-5 criteria — NCBI])

==== A. Depressieve stemming ====
Je voelt je somber, leeg of hopeloos.
 
'''Contextuitleg:''' laag-contextuele personen hebben moeite gebeurtenissen te relativeren. Negatieve ervaringen worden snel veralgemeend tot een interne verklaring (“mislukt”, “bedreiging”), wat chronische somberheid in de hand werkt.

==== B. Verminderde interesse of plezier ====
Je vindt nergens nog voldoening in.

'''Contextuitleg:''' cognitieve uitputting maakt sociaal contact en activiteiten moeizaam; eerder plezierige prikkels voelen overweldigend of zinloos → vermijding.

==== C. Gewichtsverandering of eetstoornis ====
Te veel of te weinig eten.

'''Contextuitleg:''' zelfzorg vermindert bij cognitieve overbelasting; routine valt weg of eten wordt compensatoir gebruikt tegen interne spanning.

==== D. Slaapproblemen ====
Moeite met inslapen/doorslapen of hypersomnie.

'''Contextuitleg:''' voortdurende mentale overbelasting leidt tot gepieker of juist ‘vluchten’ in slaap omdat waaktoestand te intens is.

==== E. Psychomotorische agitatie of remming ====
Rusteloosheid of vertraagd functioneren.
 
'''Contextuitleg:''' uitersten van overactivatie (continu “aan”) of shutdown wanneer het brein zichzelf beschermt.

==== F. Vermoeidheid of verlies van energie ====
Altijd moe, zelfs zonder fysieke inspanning.  
'''Contextuitleg:''' laag-contextuele personen besteden veel extra energie aan sociale en cognitieve taken; structurele energielekkage resulteert in chronische vermoeidheid.

==== G. Gevoelens van waardeloosheid of schuld ====
Denken dat je tekortschiet.

'''Contextuitleg:''' onbegrijpelijkheid van de omgeving en zwart-wit denken leidt tot interne veroordeling (“ik faal altijd”).

==== H. Concentratieproblemen of besluiteloosheid ====
Moeite focussen of kiezen.

'''Contextuitleg:''' zonder contextfiltering zie je te veel irrelevante informatie of juist geen samenhang; besluitvorming stokt.

==== I. Terugkerende gedachten aan de dood of suïcidaliteit ====
Niet per se actieve intentie, maar een neiging tot het willen stoppen.  

'''Contextuitleg:''' existentiële uitputting wanneer de wereld voortdurend onbegrijpelijk en uitputtend aanvoelt.

=== Hypothese: depressie als 'burnout' door contextmismatch ===
Een werkhypothese die in dit project centraal staat: veel depressieve klachten (of zelfs volledige depressieve episodes) kunnen, bij personen met beperkte contextcapaciteit, het resultaat zijn van langdurige stress en uitputting — een soort ''chronische burnout'' die zich uit als depressie.  
Praktisch onderscheid tussen klassieke endogene depressie en deze vorm is complex; het is vooral een andere verklaringslaag: niet primair interne biochemische ontregeling, maar een secundaire reactie op langdurige contextstress en compensatielast.

=== Klinische implicaties ===
* '''Diagnostiek:''' naast symptomenscore altijd de levenscontext en de mate van contextgevoeligheid bevragen.  
* '''Differentiaaldiagnose:''' onderscheid maken tussen primaire depressieve stoornis, burn-out en depressieve symptomen secundair aan contextmismatch (of comorbide aandoeningen).  
* '''Behandeling:''' naast farmacologische en psychotherapeutische interventies is het cruciaal om:  
** prikkelreductie en structuur (coping, planning, werk-aanpassingen) te bevorderen;  
** contextuele vaardigheden aan te leren (expliciteren van context, training in tweede-graads denken waar mogelijk);  
** sociale en werkcontext aan te passen om langdurige herhaling en overbelasting te verminderen.

=== Praktische aanpak / stappen ===
# '''Screenen''' op burn-out en depressieve symptomen (DSM-checklist) én op contextgevoeligheid (casus-anamnese).  
# '''Veiligheid:''' suïcidaliteit beoordelen en acuut handelen wanneer nodig.  
# '''Contextinterventies:''' werkhervorming, vermindering van prikkelbelasting, duidelijke routines.  
# '''Therapie:''' cognitieve of gedragsgerichte therapieën die focussen op herinterpretatie, patroonherkenning en perspectiefwissel; waar relevant trauma-informed care.  
# '''Medicatie:''' volgens richtlijnen indien indicatie en ernst dit vergen.  
# '''Follow-up:''' monitoren van energieniveau, slaap en sociale re-integratie.

== Literatuur / bronnen ==
* DSM-5 criteria (samenvatting): [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519712/Table/ch3.t5 DSM-5 criteria — NCBI].