Hoe onze hersenen context gebruiken: verschil tussen versies
Deze versie gemarkeerd voor vertaling |
|||
| (7 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
<languages/> | |||
<translate> | <translate> | ||
== Het brein als voorspellingsmachine == | == Het brein als voorspellingsmachine == <!--T:1--> | ||
<!--T:2--> | |||
Onze hersenen nemen niet passief de werkelijkheid op. Ze werken actief als een voorspellingsmachine. | Onze hersenen nemen niet passief de werkelijkheid op. Ze werken actief als een voorspellingsmachine. | ||
Elke waarneming is het resultaat van een voortdurende vergelijking tussen: | Elke waarneming is het resultaat van een voortdurende vergelijking tussen: | ||
| Regel 8: | Regel 10: | ||
* de verwachtingen die ons brein vooraf heeft opgebouwd | * de verwachtingen die ons brein vooraf heeft opgebouwd | ||
<!--T:3--> | |||
Dit principe wordt beschreven door Karl Friston als het ''Free Energy Principle'' (2010): hersenen proberen steeds de “fout” tussen verwachting en realiteit zo klein mogelijk te maken. | Dit principe wordt beschreven door Karl Friston als het ''Free Energy Principle'' (2010): hersenen proberen steeds de “fout” tussen verwachting en realiteit zo klein mogelijk te maken. | ||
== De 30/70-regel == | == De 30/70-regel == <!--T:4--> | ||
<!--T:5--> | |||
Onderzoekers schatten dat onze ervaring van de werkelijkheid slechts voor een beperkt deel uit “ruwe input” bestaat. | Onderzoekers schatten dat onze ervaring van de werkelijkheid slechts voor een beperkt deel uit “ruwe input” bestaat. | ||
Ongeveer 30% van wat we waarnemen komt rechtstreeks uit de zintuigen, en 70% wordt door ons brein aangevuld via context, herinneringen en verwachtingen. | Ongeveer 30% van wat we waarnemen komt rechtstreeks uit de zintuigen, en 70% wordt door ons brein aangevuld via context, herinneringen en verwachtingen. | ||
Context bepaalt dus het grootste deel van onze ervaring. | Context bepaalt dus het grootste deel van onze ervaring. | ||
[[File:3070 input context.png|center]] | |||
== Voorbeeld: een huilende jongen == | == Voorbeeld: een huilende jongen == <!--T:6--> | ||
[[File:Brein en context.png|right|200px|caption]]Stel dat je een jongen ziet huilen. De eerste, primaire reactie is: hem troosten. | |||
</translate> | |||
[[File:Brein en context.png|right|200px|caption|miniatuur|<translate><!--T:7--> Boom als contextmetafoor</translate>]] | |||
<translate><!--T:8--> | |||
Stel dat je een jongen ziet huilen. De eerste, primaire reactie is: hem troosten. | |||
Maar context kan de interpretatie volledig veranderen: | Maar context kan de interpretatie volledig veranderen: | ||
<!--T:9--> | |||
* Het is een kind dat vaak huilt → je beslist hem niet steeds te troosten, want hij moet leren dat vallen niet altijd erg is. | * Het is een kind dat vaak huilt → je beslist hem niet steeds te troosten, want hij moet leren dat vallen niet altijd erg is. | ||
* De moeder is erbij → je voelt dat jouw ingrijpen niet nodig is. | * De moeder is erbij → je voelt dat jouw ingrijpen niet nodig is. | ||
| Regel 24: | Regel 35: | ||
* De moeder is erbij, maar reageert kil en ongeïnteresseerd → hoe pak je dit aan zonder zelf in conflict te komen? | * De moeder is erbij, maar reageert kil en ongeïnteresseerd → hoe pak je dit aan zonder zelf in conflict te komen? | ||
<!--T:10--> | |||
Hetzelfde gedrag kan dus leiden tot totaal andere reacties, afhankelijk van de context. | Hetzelfde gedrag kan dus leiden tot totaal andere reacties, afhankelijk van de context. | ||
== Individuele verschillen in contextverwerking == | == Individuele verschillen in contextverwerking == <!--T:11--> | ||
<!--T:12--> | |||
Dat context bepalend is voor interpretatie begrijpt bijna iedereen. | Dat context bepalend is voor interpretatie begrijpt bijna iedereen. | ||
Wat vaak minder gezien wordt: ook de ''contextgevoeligheid'' zelf verschilt tussen mensen. | Wat vaak minder gezien wordt: ook de ''contextgevoeligheid'' zelf verschilt tussen mensen. | ||
<!--T:13--> | |||
* Het verleden en de ervaringen van elke persoon zijn verschillend. | * Het verleden en de ervaringen van elke persoon zijn verschillend. | ||
* Maar daarnaast is ook het vermogen om context te verwerken – wat ik het '''complex denken''' noem – verschillend ontwikkeld. | * Maar daarnaast is ook het vermogen om context te verwerken – wat ik het '''complex denken''' noem – verschillend ontwikkeld. | ||
<!--T:14--> | |||
Sommigen zijn er sterk in, anderen hebben meer moeite. Dit maakt dat dezelfde situatie door verschillende mensen heel anders begrepen of aangepakt kan worden. | Sommigen zijn er sterk in, anderen hebben meer moeite. Dit maakt dat dezelfde situatie door verschillende mensen heel anders begrepen of aangepakt kan worden. | ||
== Selectie en filtering == | == Selectie en filtering == <!--T:15--> | ||
<!--T:16--> | |||
Context helpt ons ook om niet overspoeld te raken door informatie. | Context helpt ons ook om niet overspoeld te raken door informatie. | ||
Van de duizenden prikkels die per seconde op ons afkomen, bereikt maar een fractie ons bewustzijn. | Van de duizenden prikkels die per seconde op ons afkomen, bereikt maar een fractie ons bewustzijn. | ||
| Regel 43: | Regel 61: | ||
* emotioneel belangrijke signalen worden juist versterkt | * emotioneel belangrijke signalen worden juist versterkt | ||
== Illusies als venster op context == | == Illusies als venster op context == <!--T:17--> | ||
<!--T:18--> | |||
Visuele en cognitieve illusies tonen hoe sterk context ons denken kleurt. | Visuele en cognitieve illusies tonen hoe sterk context ons denken kleurt. | ||
Het brein maakt aannames op basis van waarschijnlijkheid, en negeert soms de “ruwe data”. | Het brein maakt aannames op basis van waarschijnlijkheid, en negeert soms de “ruwe data”. | ||
| Regel 50: | Regel 70: | ||
* een onverwachte gebeurtenis (zoals de gorilla in de ''Monkey Business Illusion'') volledig genegeerd kan worden | * een onverwachte gebeurtenis (zoals de gorilla in de ''Monkey Business Illusion'') volledig genegeerd kan worden | ||
== Van perceptie naar gedrag == | == Van perceptie naar gedrag == <!--T:19--> | ||
<!--T:20--> | |||
De manier waarop onze hersenen context gebruiken, bepaalt niet alleen wat we zien of horen, maar ook hoe we reageren. | De manier waarop onze hersenen context gebruiken, bepaalt niet alleen wat we zien of horen, maar ook hoe we reageren. | ||
Als de context ons vertelt dat een geluid gevaarlijk is, zullen we schrikken. | Als de context ons vertelt dat een geluid gevaarlijk is, zullen we schrikken. | ||
Als de context geruststellend is, interpreteren we hetzelfde geluid misschien als onschuldig. | Als de context geruststellend is, interpreteren we hetzelfde geluid misschien als onschuldig. | ||
== Verder == | == Verder == <!--T:21--> | ||
Zie ook [[Wat is context?]] voor een algemene inleiding, en [[Het spectrum van contextgevoeligheid]] voor de verschillen tussen individuen. | |||
<!--T:22--> | |||
Zie ook [[Special:MyLanguage/Wat is context?|Wat is context?]] voor een algemene inleiding, en [[Special:MyLanguage/Het spectrum van contextgevoeligheid|Het spectrum van contextgevoeligheid]] voor de verschillen tussen individuen. | |||
</translate> | </translate> | ||