Lexicon: verschil tussen versies

<translate>

Dit lexicon bundelt kernbegrippen die regelmatig terugkomen in het project ''Context Thinking''.  

== Transactioneel handelen ==

Bij laag-complex denken zie je vaak transactioneel handelen:  

"ik doe X, zodat jij Y doet".  

waardoor afspraken snel en duidelijk gemaakt kunnen worden.

{{Casus|Een laag-contextuele persoon geeft (terechte?) kritiek op de ander.  

Later doet die ander iets onverwachts (bv. de afwasmachine niet leeggeruimd).  

{{Casus|Een vrouw zet de fietsbanden van haar man plat, zodat hij met de auto naar zijn werk moet.  

Daardoor neemt hij hun zoontje mee en hoeft zij hem niet naar school te brengen.}}

== Egocentrisch denken ==

Egocentrisch denken is niet hetzelfde als egoïstisch zijn.  

Egoïsme kan er soms een gevolg van zijn, maar de kern ligt elders:  

Daarom vertrekt zo iemand vooral vanuit de eigen conclusies, een vorm van eerstegraads denken.  

De intenties kunnen goed zijn, maar de gevolgen worden vaak niet goed ingeschat.

{{Casus|"Ik passeer even met de kinderen naar het werk van mijn man, dat gaat hij immers leuk vinden."  

De bedoeling is positief, maar er is geen rekening gehouden met de context:  

{{Casus|Een ander midden in zijn/haar gesprek onderbreken omdat je zelf een idee hebt dat je nu wilt uitspreken.  

Het lijkt onschuldig, maar het negeert de gevoeligheden van de ander en kan leiden tot irritatie of afhaken.}}

== Complex denken ==

=== Definitie ===

Complex denken verwijst naar het vermogen om meerdere perspectieven, tijdslagen en gevolgen te integreren in de interpretatie van een situatie.  

Het vereist contextgevoeligheid, sociale intelligentie én zelfreflectie.  

=== Graden van denken ===

We kunnen drie niveaus onderscheiden:

* '''1ste graads denken''' (laag-complex denken): lineair redeneren – bij geval A volgt B.

=== Samenvatting ===

Complex denken is het vermogen om:

* meerdere perspectieven tegelijk mee te nemen,

=== Terminologie / Synoniemen ===

* '''Laag-contextueel denken'''

** eerste-graads denken

* '''Hoog-contextueel denken'''

** tweede- en derdegraads denken

<small>'''Opmerking:''' In de wetenschappelijke literatuur worden deze termen soms onderscheiden  

== Theory of Mind ==

''Theory of Mind'' (ToM) verwijst naar het vermogen om je voor te stellen wat een ander denkt, voelt of wil.  

Het betekent dat je begrijpt dat anderen een eigen perspectief hebben, dat kan verschillen van het jouwe.  

=== Klassieke uitleg: [https://en.wikipedia.org/wiki/Sally%E2%80%93Anne_test Sally–Anne verhaal] ===

Een klassiek experiment toont dit mechanisme aan:

Sally legt haar knikker in een mand en verlaat de kamer.  

Anne haalt de knikker uit de mand en legt hem in een doos.  

Wanneer Sally terugkomt, wordt gevraagd: "Waar gaat Sally zoeken naar haar knikker?"

* Een kind met een ontwikkelde Theory of Mind antwoordt: '''in de mand''' – want dat is waar Sally dénkt dat de knikker ligt.   

=== Praktische gevolgen in het dagelijks leven ===

{{Casus|'''Voorbeeld 1: de muesli'''

Partner A verplaatst de zak met muesli naar een andere keukenkast.  

Ze beseft niet dat haar uitleg op verschillende manieren kan begrepen worden.  

Partner B daarentegen merkt dat zij vaak moeite heeft met impliciete context en gaat daarom explicieter communiceren, zodat de kans op misverstanden kleiner wordt.}}

=== Betekenis in dit project ===

Een beperkte Theory of Mind hangt nauw samen met contextblindheid.  

Waar ToM vooral het sociale perspectief betreft (begrijpen wat een ander denkt of voelt),  

== Empathie ==

'''Empathie''' is het vermogen om je in te leven in de gevoelens, gedachten en perspectieven van een ander.   

Het gaat om het herkennen, begrijpen en (in zekere mate) meevoelen met wat iemand anders ervaart, zonder dat je die ervaring zelf doormaakt.

=== Vormen van empathie ===

* '''Cognitieve empathie''' – het herkennen en begrijpen van wat de ander voelt of denkt. Dit vraagt om het verwerken van contextuele input: hoe zit de situatie echt in elkaar?   

* '''Emotionele empathie''' – het meevoelen met de emotie van de ander. Om deze emotie gepast te uiten, is ook contextuele output nodig: hoe kan ik in deze situatie het best reageren?

=== Laag- versus hoog-contextueel ===

* Hoog-contextuele personen hebben doorgaans een sterke cognitieve empathie. Daardoor is hun emotionele empathie beter afgestemd op de context en vaak gepaster in sociale situaties.   

* Laag-contextuele personen hebben een beperkte cognitieve empathie. Hun emotionele reactie is daardoor minder afgestemd op de omgeving. Dit lijkt meer op een reflexmatige vorm van meevoelen: '''sympathie'''.

{{Casus|Persoon B komt de trein binnen en worstelt om zijn koffer in het bagagerek te plaatsen.   

* Persoon A herkent aan het gezicht van persoon B dat dit moeite en frustratie kost → cognitieve empathie.   

* Bij een laag-contextueel persoon kan de emotionele respons minder passend zijn (overdreven emotioneel meereageren, zonder de situatie te doorzien).}}

{{Casus|Een andere vorm van cognitief niet goed afgestemd te zijn: de echtgenoot is hard aan het werken, maar het zware tillen doet pijn aan zijn schouders. Hij kijkt bedrukt. Zij ziet de gelaatsuitdrukking, maar wegens haar laag-contextualiteit kan ze het niet verbinden met het zware werk. Ze denkt daarom dat hij 'boos' is. Omdat ze denkt dat hij boos is, wordt ze als reactie boos op hem. De echtgenoot voelt zich niet begrepen en dubbel gestraft.}}

=== Conclusie ===

Laag-contextuele personen hebben zeker een vorm van empathie, maar deze is minder afgestemd op de context.   

Men spreekt dan eerder van '''sympathie''' (een reflexmatige vorm) dan van volwaardige emotionele empathie. Een volwaardige vorm van emotionele empathie houdt rekening met de input ''(wat gebeurt hier echt?)'' en met de output ''(hoe kan ik hier het best op reageren?)''.

</translate>