Versie van 15 sep 2025 20:29

Het spectrum van contextgevoeligheid

Een continuüm zoals IQ

Zoals bij een IQ-verdeling, is er ook een verdeling in contextgevoeligheid. Sommigen zijn sterk in complex denken, anderen zijn zwak in complex denken. De meeste mensen bevinden zich in het brede midden van de Gauss-curve.

De boom als metafoor

Context is geen eendimensioneel gegeven. Zoals de takken van een boom in alle richtingen groeien, zo kan ook contextgevoeligheid per domein verschillen. Iemand kan bijvoorbeeld in sociale situaties heel contextueel denken, maar in organisatorische kwesties eerder concreet en lineair.

Graden van denken

We onderscheiden drie niveaus:

1ste graads denken: lineair en concreet
2de graads denken: nadenken over hoe een ander denkt
3de graads denken: nadenken over hoe een ander denkt, die denkt over een derde

Vanaf het 2de graads denken spreken we van complex denken.

Complex denken

Complex denken is het vermogen om meerdere perspectieven, tijdslagen en gevolgen te integreren in de interpretatie van een situatie. Zie Lexicon#Complex denken voor de volledige definitie.

Spectrum van laag tot hoog

Aan de linkerzijde van het spectrum staat contextblindheid:

informatie vooral letterlijk en concreet interpreteren
veel aandacht voor details, minder voor samenhang
sociale en emotionele signalen missen
transactioneel handelen

Aan de rechterzijde staat hoog-contextueel denken:

verbanden leggen tussen heden, verleden en toekomst
nuance en ondertonen begrijpen
perspectieven van anderen meewegen
sterk in systeemdenken en lange-termijndenken

Verder

Voor concrete voorbeelden, zie Voorbeelden van laag-complex denken en Voorbeelden van hoog-complex denken.

@@ Regel 5: / Regel 5: @@
 == Een continuüm zoals IQ ==
 Zoals bij een IQ-verdeling, is er ook een verdeling in contextgevoeligheid.
-Sommigen zijn sterk in complex denken, anderen zijn zwak in complex denken.
+Sommigen zijn sterk in [[Lexicon#Complex denken|complex denken]], anderen zijn zwak in complex denken.
 De meeste mensen bevinden zich in het brede midden van de Gauss-curve.
@@ Regel 14: / Regel 14: @@
 == Graden van denken ==
-We kunnen onderscheid maken in graden van denken:
+We onderscheiden drie niveaus:
-* '''1ste graads denken''': lineair denken over een situatie – bij geval A volgt B.
+* [[Lexicon#1ste graads denken|1ste graads denken]]: lineair en concreet
-* '''2de graads denken''': nadenken over hoe een ander denkt in een bepaalde situatie.
+* [[Lexicon#2de graads denken|2de graads denken]]: nadenken over hoe een ander denkt
-* '''3de graads denken''': nadenken over hoe een ander denkt, die denkt over een derde persoon in een situatie.
+* [[Lexicon#3de graads denken|3de graads denken]]: nadenken over hoe een ander denkt, die denkt over een derde
-Vanaf het tweede graads denken spreken we van ''complex denken''.
+Vanaf het 2de graads denken spreken we van [[Lexicon#Complex denken|complex denken]].
 == Complex denken ==
 Complex denken is het vermogen om meerdere perspectieven, tijdslagen en gevolgen te integreren in de interpretatie van een situatie.
-Het vereist contextgevoeligheid, sociale intelligentie én zelfreflectie.
+Zie [[Lexicon#Complex denken]] voor de volledige definitie.
 == Spectrum van laag tot hoog ==
-Aan de linkerzijde van het spectrum staat ''contextblindheid'':
+Aan de linkerzijde van het spectrum staat [[Lexicon#Contextblindheid|contextblindheid]]:
 * informatie vooral letterlijk en concreet interpreteren
 * veel aandacht voor details, minder voor samenhang
 * sociale en emotionele signalen missen
-* transactioneel reageren: ''als jij dit doet, dan doe ik dat''
+* [[Lexicon#Transactioneel handelen|transactioneel handelen]]
-Aan de rechterzijde staat ''hoog-contextueel denken'':
+Aan de rechterzijde staat [[Lexicon#Complex denken|hoog-contextueel denken]]:
 * verbanden leggen tussen heden, verleden en toekomst
 * nuance en ondertonen begrijpen