Heel sterk eerstegraads denken
<translate>
Heel sterk eerstegraads denken
Om gebeurtenissen te relativeren heb je context nodig. Wie dat vermogen mist, blijft vaak vastzitten in zijn eerste gedachte of overtuiging. Dat noemen we heel sterk eerstegraads denken.
Het is een continuüm: van rigide overtuigingen, over dwanggedachten, naar psychotische belevingen en uiteindelijk schizofrenie.
Rigiditeit en vaste overtuigingen
Bij heel sterk eerstegraads denken wordt de eerste interpretatie steeds opnieuw bevestigd. Voorbeelden:
- Iemand die in zijn jeugd heeft geleerd dat “vrouwen niet te vertrouwen zijn”, gaat later elk probleem in relaties als bewijs zien voor dat idee.
- In extreme vorm leidt dit tot bewegingen als de incels: mannen die teleurstellingen in relaties herinterpreteren als bewijs dat alle vrouwen slecht of manipulatief zijn.
- Religieuze overtuigingen kunnen ook op die manier rigide worden: “wij hebben de waarheid, de rest van de wereld niet.” Elk conflict met niet-gelovigen wordt zo een bevestiging van het gelijk.
Van rigiditeit naar dwanggedachten
Als de rigiditeit sterker wordt, ontstaan dwanggedachten. Voorbeelden:
- Overtuigd zijn dat je tijdens een jongerenweekend iemand zou aanzetten om zijn vingers in een stopcontact te steken, waardoor je helemaal niet meer durft te gaan.
- Overtuigd zijn dat een collega fraudeert; elk klein detail lijkt dat vermoeden te bevestigen.
- Overtuigd zijn dat je partner vreemdgaat.
- Overtuigd zijn dat je een ernstige ziekte hebt (hypochondrie).
- Overtuigd zijn dat je te zwaar bent, wat kan leiden tot anorexia.
- Smetvrees en obsessief dwangmatig gedrag (OCD).
Naar psychose en schizofrenie
Wanneer de dwang te sterk wordt, kan de werkelijkheid zelf gaan vervormen.
- Zintuigen zijn grotendeels contextafhankelijk. Wanneer dat systeem verstoord raakt, kunnen geluiden, beelden of geuren verkeerd geïnterpreteerd worden.
- In het begin beseft iemand soms nog dat dit niet echt is.
- Gaandeweg vervaagt dat onderscheid.
- Wanneer de vervorming permanent wordt, spreken we van schizofrenie.
Samenvatting
Heel sterk eerstegraads denken kan dus leiden tot een glijdende schaal: van rigide overtuigingen → naar dwanggedachten → naar psychose → en uiteindelijk schizofrenie.
De gemeenschappelijke factor is het ontbreken van contextgevoeligheid, waardoor iemand steeds verder vastloopt in een eenzijdige interpretatie van de werkelijkheid. </translate>