L’effet miroir de la pensée
Définition
L’effet miroir de la pensée est la tendance des gens à supposer que les autres pensent de la même manière qu’eux-mêmes. Il ne s’agit pas du contenu de la pensée (« ce » que quelqu’un pense), mais du style ou de la structure de la pensée (« comment » quelqu’un pense). Cela en fait un concept nouveau et distinctif dans l’étude de la cognition et de la communication.
Différence avec les théories existantes
Il existe déjà des concepts qui ressemblent à cet effet, tels que l’effet de faux consensus – l’hypothèse que les autres partagent nos croyances ou nos opinions. Mais l’effet miroir de la pensée va plus loin : il ne s’agit pas de croyances, mais de la façon dont notre cerveau traite l’information. Un penseur peu contextuel s’attend à ce que l’autre pense également linéairement et littéralement, tandis qu’un penseur à haut contexte suppose que tout le monde capte implicitement des connexions et des nuances.
Intermezzo
In eerste instantie heeft iedereen de neiging te denken dat de ander denkt zoals hijzelf:
- Iemand die hoog-contextueel denkt, gaat ervan uit dat ook anderen zo denken.
- Iemand die laag-contextueel denkt, maakt dezelfde fout in zijn eigen richting.
Dit verklaart waarom het denkspiegel-effect een bron is van veel relationele misverstanden, zowel in gezinnen als op de werkvloer.
In het kader van transactioneel handelen: Omdat een transactioneel denker verwacht dat iedereen zo denkt, gelooft hij vaak dat ook de hele maatschappij op die manier werkt. Bij een samenkomst van bedrijfsleiders bijvoorbeeld, sluit die denkstijl dan ook vaak naadloos aan.
Kernzin
De beroemde uitspraak van René Descartes: Je pense, donc je suis (ik denk, dus ik ben), kan uitgebreid worden tot: Tu penses, mais tu ne penses pas comme moi. Dit vat de essentie van het denkspiegel-effect samen: jij denkt ook, maar niet op dezelfde manier als ik.
Gevolgen
Het denkspiegel-effect kan leiden tot:
- misverstanden in communicatie
- frustraties in relaties
- verkeerde inschattingen in zorg of hulpverlening
- overschatting of onderschatting van anderen
Innovatief karakter
Het denkspiegel-effect biedt een nieuw denkkader om menselijke interacties te begrijpen. Waar veel bestaande theorieën focussen op wat mensen denken, legt dit concept de nadruk op hoe ze denken – en hoe verschillend die denkstijlen kunnen zijn. Dit begrip werd geïntroduceerd door Koen Thomeer in het kader van Context Thinking.
Verder
Zie ook Het spectrum van contextgevoeligheid voor de variatie in denkstijlen, en Denkspiegel-effect in de zorg voor de gevolgen in de psychische zorgverlening.