Intense World Theory en laag-contextueel denken

De Intense World Theory (IWT) werd ontwikkeld door Henry en Kamila Markram (2010) als alternatief verklaringsmodel voor autisme. Volgens deze theorie is het brein van mensen met autisme niet minder gevoelig, maar juist hypergevoelig voor prikkels en emoties. Het kernidee: de wereld wordt als te intens ervaren.

Kernpunten van de Intense World Theory

Lokale netwerken in de hersenschors en amygdala zijn hyperactief en hyperplastisch.
Hierdoor worden zintuiglijke prikkels, emoties en herinneringen intensiever verwerkt.
De persoon neemt meer details waar, met meer emotionele lading.
Overprikkeling leidt tot vermijding, rigiditeit en soms sociale terugtrekking.
Autisme is dus geen tekort aan empathie, maar eerder een overmaat aan perceptie en affect.

Laag-contextueel denken

Binnen het kader van Context Thinking ligt de focus niet op overactiviteit van hersencircuits, maar op het verminderde vermogen om context te integreren.

Informatie wordt letterlijk en fragmentarisch verwerkt.
De context die betekenis, volgorde en nuance toevoegt, ontbreekt of wordt onderschat.
Daardoor wordt elk detail even belangrijk — wat cognitieve overbelasting veroorzaakt.
Overprikkeling ontstaat dus niet door “te veel input”, maar door het gebrek aan filtering via context.

Overeenkomsten tussen beide theorieën

Aspect	Intense World Theory	Laag-contextueel denken
Overprikkeling	Hyperactiviteit van lokale netwerken veroorzaakt overgevoeligheid voor prikkels.	Gebrek aan contextuele filtering maakt dat alles even “hard” binnenkomt.
Focus op details	Hyperperceptie op micro-niveau → sterke aandacht voor details.	Verlies van globaal kader → detailgerichtheid domineert.
Sociaal terugtrekgedrag	Bescherming tegen overweldigende wereld.	Moeite met impliciete sociale context → misverstanden en stress.
Emotionele intensiteit	Overactieve amygdala → sterke affectieve respons.	Gebrek aan regulatie via context → emoties moeilijk te plaatsen of te voorspellen.

Verschillen in verklaringsniveau

	Intense World Theory	Laag-contextueel denken
Niveau van verklaring	Neurobiologisch (microcircuitniveau).	Cognitief-contextueel (informatie- en gedragsniveau).
Kernmechanisme	Overstimulatie en hyperplasticiteit.	Onvoldoende contextuele integratie en predictie.
Theoretisch kader	Neurowetenschappelijk, bottom-up.	Cognitief, top-down (voorspellend brein).
Interventie-focus	Verminderen van overstimulatie, prikkelarme omgeving.	Aanreiken van context, expliciete communicatie, voorspelbaarheid.

Complementaire benadering

De twee visies hoeven elkaar niet uit te sluiten. De Intense World Theory beschrijft wat er op neurobiologisch niveau gebeurt: een brein dat te veel informatie verwerkt. Het laag-contextuele denken beschrijft hoe dat zich cognitief en sociaal vertaalt: een brein dat moeite heeft om betekenis te geven aan die overvloed.

Samen bieden ze een gelaagd model:

De IWT verklaart het waarom van overprikkeling.
Het contextdenken verklaart het hoe van de cognitieve en relationele gevolgen.

Implicaties voor begeleiding

Overprikkeling vraagt zowel sensorische rust als contextuele duiding.
Structuur, voorspelbaarheid en uitleg van “waarom iets gebeurt” helpen om overbelasting te verminderen.
Begeleiding mag zich dus niet beperken tot prikkelreductie, maar moet ook werken aan contextverrijking — het leren herkennen van samenhang, volgorde en bedoeling.

Referenties

Markram, H., & Markram, K. (2010). *The Intense World Theory – A unifying theory of the neurobiology of autism.* Frontiers in Human Neuroscience, 4, 224.
Thomeer, K. (2025). *Context Thinking – het spectrum van contextgevoeligheid.* contextthinking.org.